Dịch thuật là quá trình chuyển đổi văn bản hoặc lời nói từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích, bảo toàn ý nghĩa, giọng điệu và văn hóa gốc thông qua các phương pháp dịch chuyên nghiệp.
Theo báo cáo của UNESCO (2024), trong số 7,151 ngôn ngữ đang tồn tại trên thế giới, có khoảng 40% đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, trong khi chỉ có 23 ngôn ngữ chiếm tới 50% dân số thế giới sử dụng. Đặc biệt, có những ngôn ngữ được đánh giá là cực kỳ khó dịch, với tỷ lệ chính xác trong dịch máy chỉ đạt 45-60% (theo thống kê của Google AI năm 2024) so với 75-85% ở các ngôn ngữ thông dụng.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết 6 ngôn ngữ được xếp vào nhóm khó dịch nhất thế giới gồm: tiếng Quan Thoại, Ả Rập, Phần Lan, Nhật Bản, Hungary và tiếng Việt, giúp độc giả có cái nhìn tổng quan về thách thức trong lĩnh vực dịch thuật đương đại. Hãy cùng Idichthuat tìm hiểu!
Tiếng Phổ Thông Ngôn Ngữ Trung Quốc – Ngôn ngữ Quan thoại
Tiếng Quan thoại là hình thức nói tiếng Trung Quốc rộng rãi nhất và là ngôn ngữ được nói nhiều thứ hai trên thế giới, với hơn 1,1 tỷ người nói trên toàn thế giới. Ngôn ngữ có 4 âm đặc biệt bao gồm cấp độ, tăng, giảm và giảm – tăng để phân biệt các từ đồng âm – các từ có cùng nguyên âm và phụ âm nhưng ý nghĩa khác nhau.
Để làm cho nó khó khăn hơn, tiếng phổ thông có đầy đủ các câu cách ngôn và thành ngữ. Ngay cả khi bạn có thể nói tiếng phổ thông, không có gì đảm bảo rằng bạn có thể đọc tốt do hệ thống chữ viết phức tạp của nó.
Ví dụ: Từ “xin” trong tiếng Trung có thể có nghĩa là “thực sự”, “tin tưởng” hoặc “tín nhiệm” tùy vào hoàn cảnh sử dụng.
Nghiên cứu “Tone Perception Difficulties in Mandarin Learners” được công bố bởi Viện Ngôn ngữ học Đại học Cambridge năm 2023 chỉ ra người học tiếng Quan Thoại gặp khó khăn đáng kể trong phân biệt thanh điệu. Sai lầm về thanh điệu dẫn đến hiểu lầm nghiêm trọng trong giao tiếp hàng ngày.
Arabic – Ngôn Ngữ Ả Rập
Để học tiếng Ả Rập, bạn sẽ phải làm quen với một bảng chữ cái hoàn toàn khác được viết từ phải sang trái. Chữ cái được viết dưới 4 hình thức tùy thuộc vào vị trí của chúng trong một từ, trong khi đó, nguyên âm không được bao gồm trong văn bản.
Ngoài ra, tiếng Ả Rập có khoảng 30 phương ngữ hoặc giống – tiếng Ả Rập vùng Vịnh, tiếng Ả Rập Levantine, tiếng Ả Rập Ai Cập hoặc tiếng Ả Rập tiêu chuẩn hiện đại – để đặt tên cho một số phương ngữ. Một số phương ngữ có sự khác biệt rất lớn so với những người khác mà những người không phải người bản ngữ có thể khó hiểu chúng.
Ví dụ: Câu tục ngữ “الجار قبل الدار” (tạm dịch: Hàng xóm trước nhà) thể hiện tầm quan trọng của việc chọn hàng xóm tốt trước khi mua nhà.
Theo Viện Ngôn ngữ học Ứng dụng (2023), 73% người dịch tiếng Ả Rập gặp khó khăn trong việc dịch các thành ngữ và tục ngữ, vì chúng thường mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc và không có tương đương trực tiếp trong các ngôn ngữ khác.
Finnish – Ngôn Ngữ Phần Lan
Ngữ pháp của tiếng Phần Lan là một thách thức thực sự cho bất cứ ai học ngôn ngữ này. Không đơn giản là học và tra từ, các động từ, danh từ được chia trường hợp theo ngữ cảnh và không gian thời gian chủ thể nhắc đến; Phần Lan có 15 trường hợp khác nhau (được chia thành 5 nhóm) như với danh từ được chia với 3 trường hợp bằng Chủ quan, khách quan và Chủ Sở hữu.
Các trường hợp cơ bản bao gồm chỉ chủ cách, sở hữu cách, và đối cách; Các trường hợp sự vật chung bao gồm một phần, bản chất và tương đồng; Các trường hợp thời gian sự thể bao gồm hiện tại, tương lai, và kết thúc; nhưng may mắn là, hệ thống phát âm và chữ viết của tiếng Phần Lan khá đơn giản.
Ví dụ: Từ “juoksentelisinkohan” có nghĩa là “Tôi tự hỏi liệu mình có nên chạy xung quanh một chút không nhỉ”.
Theo kinh nghiệm của Idichthuat chỉ ra rằng, nhu cầu dịch tiếng Phần Lan sang các ngôn ngữ khác tăng 47% trong lĩnh vực công nghệ so với năm 2022.
Japanese – Ngôn Ngữ Tiếng Nhật
Hệ thống chữ viết của tiếng Nhật là một trở ngại rất lớn cho những người mới học. Người Nhật sử dụng ba hệ thống chữ viết đặc biệt : kanji, katakana và hiragana. Mỗi hệ thống có một bảng chữ cái khác nhau. Một chữ kanji cũng có thể có nhiều cách phát âm, khiến người học khó hiểu hơn.
Thêm vào đó, ngôn ngữ Nhật Bản sở hữu một hệ thống ngữ pháp rộng lớn để thể hiện hình thức để phản ánh thứ bậc của xã hội. Khi nào hoặc làm thế nào để sử dụng các từ lịch sự phụ thuộc vào loại mối quan hệ, độ tuổi, giới tính và tầng lớp xã hội. Tuy nhiên, nếu bạn đã giỏi tiếng Trung, việc học tiếng Nhật sẽ không quá khó khăn vì cả hai ngôn ngữ đều có nhiều điểm tương đồng.
Ví dụ: Trong tiếng Nhật có nhiều cách nói lời xin lỗi như “ごめん” (xin lỗi thân mật), “すみません” (xin lỗi lịch sự), “申し訳ありません” (xin lỗi trang trọng) tùy vào mối quan hệ và ngữ cảnh.
Theo Bộ Giáo dục Nhật Bản (MEXT) năm 2024, có 128 triệu người nói tiếng Nhật toàn cầu, trong đó 123 triệu người tại Nhật Bản (chiếm 96,1%) và 5 triệu người ở nước ngoài.
Hungarian – Ngôn Ngữ Hungary
Ngôn ngữ Hungary là một thành viên của gia đình ngôn ngữ Uralic cũng bao gồm một phần ngôn ngữ tiếng Phần Lan. Ngữ pháp của tiếng Hungary khác biệt đáng kể so với các ngôn ngữ Ấn-Âu như tiếng Anh. Ngôn ngữ không có giới tính ngữ pháp và nó sử dụng hậu tố thay vì giới từ. Hơn nữa, tiếng Hungary có 18 trường hợp và 14 nguyên âm, điều đó có nghĩa là cách phát âm rất khó đối với người học.
Ví dụ: Câu “Megszentségteleníthetetlenségeskedéseitekért” có nghĩa là “Vì những hành động xúc phạm của các người không thể bị tục hóa” là từ dài nhất trong tiếng Hungary.
Khảo sát của Hiệp hội Dịch thuật Hungary (MFTE) năm 2024 trên 280 công ty dịch thuật chỉ ra rằng nhu cầu dịch tiếng Hungary sang các ngôn ngữ khác tăng 52% so với năm 2022, tập trung vào du lịch (38% đơn hàng) và công nghệ (31% đơn hàng).
Vietnamese – ngôn ngữ tiếng Việt
Để thành thạo tiếng Việt, người học sẽ phải làm quen với sáu âm điệu khác nhau bao gồm cấp độ, Huyền, sắc, hỏi, nặng, và ngã. Các âm nguyên và các trường hợp khác nhau của danh từ. Ngôn ngữ này sở hữu vốn từ vựng phong phú, với nhiều từ mượn từ tiếng Trung kết hợp với ngôn ngữ từ gốc tiếng Việt.
Nhưng từ vựng không là gì khi so sánh với ngữ pháp của nó về độ khó. Một thay đổi nhỏ trong vị trí của các từ có thể tạo ra một ý nghĩa hoàn toàn khác cho câu.
Ví dụ: Câu thành ngữ “Gậy ông đập lưng ông” ám chỉ hành động tự gây hại cho chính mình.
Kinh nghiệm hơn 10 năm của Idichthuat cho thấy, 100 triệu người sử dụng tiếng Việt, bao gồm 98 triệu trong nước và 2 triệu ở hơn 100 quốc gia.
Những câu hỏi thường gặp về ngôn ngữ khó dịch nhất
1. Sự khác biệt giữa “ngôn ngữ khó học” và “ngôn ngữ khó dịch” là gì?
“Ngôn ngữ khó học” đề cập đến những ngôn ngữ có hệ thống ngữ pháp, phát âm, chữ viết phức tạp, đòi hỏi nhiều thời gian và nỗ lực để thành thạo.
“Ngôn ngữ khó dịch” là những ngôn ngữ có nhiều khác biệt về cấu trúc, văn hóa, tư duy so với ngôn ngữ đích, gây khó khăn trong việc chuyển tải chính xác ý nghĩa, sắc thái và hàm ẩn của ngôn từ.
2. Yếu tố nào quan trọng nhất khi dịch một văn bản từ ngôn ngữ phức tạp?
Khi dịch thuật từ những ngôn ngữ phức tạp, yếu tố quan trọng nhất chính là sự am hiểu sâu sắc về:
- Ngữ pháp, cú pháp và các quy tắc ngôn ngữ của cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích.
- Từ vựng chuyên ngành, thuật ngữ và các cách diễn đạt tương đương trong lĩnh vực của văn bản.
- Bối cảnh văn hóa, phong tục, tập quán, tôn giáo và lịch sử của ngôn ngữ gốc.
- Mục đích, đối tượng và phong cách của văn bản để đưa ra lựa chọn dịch phù hợp.
3. Làm thế nào để các công cụ dịch thuật online xử lý các ngôn ngữ khó?
Các công cụ dịch thuật tự động như Google Translate, Bing Microsoft Translator sử dụng công nghệ dịch máy nơ-ron (NMT) và học sâu (deep learning) để xử lý các ngôn ngữ khó.
Quy trình dịch máy gồm các bước:
- Phân tích cú pháp của câu đầu vào để tạo cây cú pháp.
- Chuyển đổi cây cú pháp sang cấu trúc biểu diễn ngữ nghĩa trung gian.
- Ánh xạ cấu trúc ngữ nghĩa trung gian sang cấu trúc tương ứng trong ngôn ngữ đích.
- Tạo câu đầu ra từ cấu trúc ngữ nghĩa đã được chuyển đổi.
Tuy nhiên, chất lượng dịch thuật của các công cụ online vẫn chưa thể sánh bằng dịch giả chuyên nghiệp, nhất là với những văn bản phức tạp.
4. Sai lầm nào phổ biến người dịch thường mắc phải khi dịch các ngôn ngữ phức tạp?
Một số sai lầm thường gặp khi dịch các ngôn ngữ phức tạp bao gồm:
- Dịch sát nghĩa từng từ mà không chú ý đến ngữ cảnh và mối liên kết giữa các câu.
- Lạm dụng cấu trúc ngữ pháp và trật tự từ của ngôn ngữ gốc, tạo ra câu dịch gượng ép, thiếu tự nhiên.
- Bỏ qua các yếu tố văn hóa, thành ngữ, ẩn dụ vốn rất phổ biến và mang tính đặc thù trong ngôn ngữ nguồn.
- Không nắm vững thuật ngữ chuyên ngành và cách dùng từ chuẩn xác trong lĩnh vực của văn bản cần dịch.
5. Dịch thuật ngôn ngữ khó có thu nhập cao hơn so với ngôn ngữ thông dụng không?
Thông thường, dịch thuật các ngôn ngữ khó có thu nhập cao hơn so với các ngôn ngữ thông dụng. Điều này là do:
- Ít cạnh tranh.
- Nhu cầu cao.
- Độ khó cao.
6. Đơn vị nào dịch thuật ngôn ngữ khó nhanh, rẻ và uy tín?
Idichthuat là một trong những công ty dịch thuật hàng đầu tại Việt Nam, cung cấp dịch vụ dịch thuật chuyên nghiệp và chất lượng cao cho các cá nhân và doanh nghiệp. Với đội ngũ dịch thuật viên giàu kinh nghiệm và am hiểu sâu sắc về ngôn ngữ và văn hóa, Idichthuat tự hào mang đến cho khách hàng những bản dịch chính xác, tự nhiên và phù hợp với yêu cầu của từng lĩnh vực.
Tại sao lại chọn Idichthuat?
- Đội ngũ dịch thuật chuyên nghiệp.
- Dịch thuật đa ngôn ngữ: Idichthuat cung cấp dịch vụ dịch thuật cho hơn 50 ngôn ngữ phổ biến trên thế giới, bao gồm tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Hàn, tiếng Pháp, tiếng Đức, tiếng Tây Ban Nha, và nhiều ngôn ngữ khác.
- Dịch thuật chuyên ngành: Idichthuat có các đội ngũ dịch thuật chuyên biệt cho từng lĩnh vực như kinh tế, tài chính, pháp lý, y học, kỹ thuật, công nghệ thông tin, và văn hóa.
- Quy trình dịch thuật chuyên nghiệp.
- Bảo mật thông tin.
- Giá cả cạnh tranh.
- Hỗ trợ khách hàng 24/7.
Với những ưu điểm vượt trội trên, Idichthuat tự tin là sự lựa chọn hàng đầu cho mọi nhu cầu dịch thuật của khách hàng. Hãy liên hệ ngay với Idichthuat để trải nghiệm dịch vụ dịch thuật chuyên nghiệp, chất lượng và hiệu quả nhất.
Nguyễn Trung Khang – Người thông ngôn phiên dịch tài năng, đam mê dịch thuật
Nguyễn Trung Khang là một người thông ngôn phiên dịch tài năng, có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực dịch thuật, ngôn ngữ học. Anh tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên ngành Ngôn ngữ học năm 2015.
Sau khi ra trường, anh Khang đã tham gia khóa đào tạo thông ngôn phiên dịch chuyên nghiệp tại Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội. Anh đã đạt được chứng chỉ thông ngôn phiên dịch cấp độ cao, đồng thời được cấp bằng thạc sĩ ngôn ngữ học.