Dịch Thuật Chuyên Ngành là lĩnh vực dịch thuật tập trung vào các tài liệu và văn bản thuộc một lĩnh vực chuyên môn cụ thể. Việc này đòi hỏi người dịch phải có kiến thức chuyên môn sâu rộng về lĩnh vực đó.
Bài đăng này bao gồm một phần kết quả từ một cuộc khảo sát mà chúng tôi đã thực hiện vào tháng 4 năm 2018. Cuộc khảo sát bao gồm các câu hỏi về tỷ lệ và các lĩnh vực chuyên môn. Chúng tôi muốn có được một bức tranh toàn thể về ngành dịch thuật trên toàn thế giới. Vì vậy, chúng tôi đã thu thập được 400 câu trả lời.
Những người được hỏi bao gồm các dịch giả và các thông dịch viên từ mọi châu lục, lĩnh vực chuyên môn và mức độ kinh nghiệm. Trong bài viết hôm nay, chúng tôi đề cập đến các lĩnh vực chuyên môn phổ biến nhất trong ngành dịch thuật.
Nguồn gốc của người trả lời ở đâu?
Trong số 401 nhà ngôn ngữ học điền vào bản khảo sát, phần lớn sống ở châu Âu (55%). Người trả lời đến từ Nam Mỹ lên tới 18% và 13% là bắt nguồn từ Bắc Mỹ. Về phần còn lại của các châu lục, 3% số người được hỏi sống ở Trung Mỹ. Hơn nữa, có 4% người trả lời đến từ Châu Phi, 6% từ Châu Á và 1% từ Châu Đại Dương.
Các lĩnh vực chuyên ngành phổ biến nhất là gì?
Dịch thuật kỹ thuật dường như là phổ biến nhất trong các loại dịch thuật chuyên ngành khác nhau như dịch thuật đào tạo và hướng dẫn sử dụng. Ngoài ra, bất kỳ văn bản nào liên quan đến ứng dụng thực tế của thông tin khoa học và công nghệ đều được coi là kỹ thuật.
Dịch thuật kỹ thuật liên quan đến cách sử dụng của “ngôn ngữ điều khiển” mà dịch máy đã được chứng minh là hoạt động chất lượng. Tuy nhiên, khảo sát của chúng tôi chứng minh rằng các dịch giả kỹ thuật con người sẽ không đi đến đâu cả! Ngược lại, kết quả cho thấy lĩnh vực này dường như có nhiều công việc hơn. Bởi vậy, hầu hết những người được hỏi đã chọn dịch thuật kỹ thuật là chuyên môn của họ.
Lĩnh vực nào có ít dịch giả chuyên ngành?
Các lĩnh vực ít dịch giả chuyên ngành lại rất đa dạng, bao gồm văn học, du lịch, phiên âm, nghe nhìn/giải trí và video trò chơi. Tuy nhiên, những chuyên ngành này không có nhiều số lượng nhà ngôn ngữ học như các lĩnh vực dịch thuật kỹ thuật, pháp lý, hoặc marketing.
Điều đáng suy ngẫm là gì?
Chúng tôi xin trích dẫn Charles Martin trong bài báo Dịch thuật Chuyên ngành của ông ấy:
“Mọi người trong ngành dịch thuật dường như đồng ý rằng các dịch giả ngày nay phải chuyên môn hóa. Chủ yếu có hai lý do tại sao nhu cầu này ngày càng tăng lên trong những năm gần đây.
Thứ nhất, đó là sự mở rộng kiến thức theo cấp số nhân để biết về bất kỳ chủ đề cụ thể và nhiều chủ đề mới cần biết. Không có một dịch giả nào có thể đủ kiến thức cần thiết để dịch tất cả các loại tài liệu. Vì vậy, bạn nên làm việc một mình và trong một khoảng thời gian hợp lý.
Thứ hai, Internet là lý do tại sao chuyên môn hóa ngày càng cần thiết. Bởi vì Internet giúp các dịch giả chuyển giao bản dịch một cách nhanh chóng đến khách hàng ở bất cứ đâu trên thế giới. Họ có thể thúc đẩy các kỹ năng và dịch vụ đặc biệt ngoài thị trường địa phương.
Các kỹ năng cần thiết của một biên dịch viên chuyên ngành?
Kỹ năng ngôn ngữ
- Thành thạo cả hai ngôn ngữ: Biên dịch viên cần có khả năng hiểu và diễn đạt thông tin chính xác, trôi chảy và tự nhiên trong cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích.
- Kiến thức chuyên môn về lĩnh vực dịch: Nắm vững thuật ngữ chuyên môn, phong cách viết và các quy ước trong lĩnh vực dịch.
- Khả năng tra cứu và nghiên cứu: Biết cách sử dụng các nguồn tài liệu tham khảo uy tín để tìm kiếm thông tin và giải quyết các vấn đề ngôn ngữ.
Kỹ năng dịch thuật
- Khả năng phân tích văn bản: Hiểu rõ ý nghĩa và mục đích của văn bản gốc để có thể chuyển tải chính xác thông tin sang ngôn ngữ đích.
- Kỹ năng viết tốt: Diễn đạt ngôn ngữ đích một cách trôi chảy, mạch lạc và dễ hiểu.
- Khả năng xử lý các định dạng văn bản khác nhau: Có thể dịch tài liệu ở nhiều định dạng khác nhau như văn bản, PDF, hình ảnh, v.v.
Kỹ năng mềm
- Kỹ năng giao tiếp tốt: Biết cách lắng nghe, trao đổi và giải quyết vấn đề với khách hàng và đồng nghiệp.
- Kỹ năng tổ chức và quản lý thời gian: Có khả năng sắp xếp công việc hợp lý để đảm bảo tiến độ và chất lượng bản dịch.
- Chăm chỉ, tỉ mỉ và cẩn thận: Luôn chú ý đến chi tiết để đảm bảo bản dịch chính xác và không mắc lỗi.
- Có khả năng thích ứng cao: Có thể linh hoạt làm việc với nhiều loại tài liệu, khách hàng và yêu cầu khác nhau.
Ngoài những kỹ năng trên, một biên dịch viên chuyên ngành cũng cần có đam mê với ngôn ngữ và văn hóa, luôn cập nhật kiến thức mới và không ngừng học hỏi để nâng cao tay nghề.
Quy trình đảm bảo chất lượng bản dịch
Lựa chọn biên dịch viên
- Lựa chọn biên dịch viên có trình độ chuyên môn phù hợp với lĩnh vực dịch thuật.
- Biên dịch viên phải có kinh nghiệm dịch thuật trong lĩnh vực chuyên môn của họ.
- Biên dịch viên phải có khả năng sử dụng ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích một cách thành thạo.
Quản lý dự án
- Phân công dự án cho biên dịch viên phù hợp.
- Cung cấp cho biên dịch viên tất cả tài liệu và thông tin cần thiết.
- Theo dõi tiến độ dự án và đảm bảo hoàn thành đúng thời hạn.
Dịch thuật
- Biên dịch viên phải dịch thuật chính xác nội dung của tài liệu gốc.
- Biên dịch viên phải sử dụng ngôn ngữ đích một cách tự nhiên và dễ hiểu.
- Biên dịch viên phải đảm bảo bản dịch phù hợp với văn hóa và phong tục tập quán của địa phương.
Hiệu đính
- Một biên tập viên khác sẽ hiệu đính bản dịch để đảm bảo chất lượng.
- Biên tập viên sẽ kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp và lỗi dịch thuật.
- Biên tập viên sẽ đảm bảo bản dịch phù hợp với phong cách và giọng điệu của tài liệu gốc.
Kiểm tra chất lượng
- Một chuyên gia ngôn ngữ bản ngữ sẽ kiểm tra chất lượng bản dịch.
- Chuyên gia ngôn ngữ bản ngữ sẽ đảm bảo bản dịch chính xác và dễ hiểu.
- Chuyên gia ngôn ngữ bản ngữ sẽ đề xuất các chỉnh sửa cần thiết.
Phê duyệt
- Sau khi hoàn thành các bước trên, bản dịch sẽ được phê duyệt và gửi cho khách hàng.
Các công cụ hỗ trợ dịch thuật chuyên ngành
Phần mềm dịch thuật (CAT)
- SDL Trados Studio: Phần mềm phổ biến nhất, hỗ trợ nhiều tính năng như quản lý dự án, tạo bộ nhớ dịch, kiểm tra chất lượng.
- MemoQ: Giải pháp thay thế Trados Studio với giao diện trực quan và nhiều tính năng tự động hóa.
- Wordfast: Lựa chọn phù hợp cho các dự án nhỏ hơn, dễ sử dụng và giá cả phải chăng.
Từ điển chuyên ngành
- TermWiki: Cung cấp kho thuật ngữ chuyên ngành miễn phí, đa dạng lĩnh vực.
- Memsource: Nền tảng dịch thuật trực tuyến tích hợp từ điển chuyên ngành cho nhiều lĩnh vực.
Các công cụ hỗ trợ khác
- Google Translate: Công cụ dịch thuật trực tuyến miễn phí, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ và có thể dịch tài liệu.
- DeepL Translate: Công cụ dịch thuật sử dụng trí tuệ nhân tạo, cho bản dịch chất lượng cao hơn Google Translate.
- Grammarly: Công cụ kiểm tra ngữ pháp và chính tả, giúp nâng cao chất lượng bản dịch.
Các nguồn tài liệu tham khảo
- Trang web của các tổ chức dịch thuật: Hiệp hội Dịch thuật Hoa Kỳ (ATA), Hiệp hội Dịch thuật Châu Âu (EMT), v.v.
- Blog và diễn đàn về dịch thuật: Chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức của các biên dịch viên.
- Sách và khóa học về dịch thuật: Nâng cao kỹ năng và chuyên môn cho biên dịch viên.
Một số sai lầm thường gặp trong dịch thuật chuyên ngành và cách tránh chúng
Dịch thuật chuyên ngành là một lĩnh vực đòi hỏi trình độ chuyên môn cao và sự tỉ mỉ trong từng chi tiết. Tuy nhiên, vẫn có một số sai lầm thường gặp mà người dịch có thể mắc phải. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến và cách tránh chúng:
Dịch sai thuật ngữ chuyên môn
- Lý do: Thiếu kiến thức về lĩnh vực chuyên môn hoặc không sử dụng các tài liệu tham khảo phù hợp.
- Cách tránh:
- Tra cứu thuật ngữ chuyên môn trong các từ điển chuyên ngành hoặc các nguồn uy tín khác.
- Tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan.
- Sử dụng phần mềm dịch thuật chuyên ngành.
Dịch sai ngữ pháp và cấu trúc câu
- Lý do: Hiểu sai ngữ pháp của ngôn ngữ nguồn hoặc ngôn ngữ đích hoặc không có kiến thức ngữ pháp tốt.
- Cách tránh
- Nắm vững ngữ pháp của cả hai ngôn ngữ.
- Tham khảo các tài liệu ngữ pháp hoặc sử dụng các phần mềm kiểm tra ngữ pháp.
- Đọc kỹ bản dịch trước khi gửi cho khách hàng.
Dịch không sát nghĩa
- Lý do: Dịch từng từ một cách máy móc, không hiểu rõ ngữ cảnh hoặc ý nghĩa của văn bản gốc.
- Cách tránh
- Đọc kỹ văn bản gốc và nắm bắt ý nghĩa tổng thể.
- Dịch theo ngữ cảnh và văn phong phù hợp.
- Sử dụng các từ ngữ tương đương trong ngôn ngữ đích.
Dịch không phù hợp với văn hóa
- Lý do: Thiếu hiểu biết về văn hóa của quốc gia sử dụng ngôn ngữ đích.
- Cách tránh
- Tìm hiểu về văn hóa của quốc gia sử dụng ngôn ngữ đích.
- Sử dụng các từ ngữ và cách diễn đạt phù hợp với văn hóa địa phương.
- Tránh sử dụng những từ ngữ có thể gây hiểu lầm hoặc xúc phạm.
Lỗi chính tả và lỗi đánh máy
- Lý do: Cẩu thả trong quá trình dịch thuật hoặc không kiểm tra kỹ bản dịch trước khi gửi cho khách hàng.
- Cách tránh
- Cẩn thận và tỉ mỉ trong quá trình dịch thuật.
- Đọc kỹ bản dịch trước khi gửi cho khách hàng.
- Sử dụng phần mềm kiểm tra chính tả và lỗi đánh máy.
Qua đó, trang web trên toàn cầu đã giúp người dịch dễ dàng hơn nhiều để chuyên môn hóa. Hơn nữa, bằng cách đưa ra vô số thông tin theo ý của họ, đã giúp họ mạo hiểm vào các lĩnh vực mới và chuyên môn hơn. Nhưng Internet cũng đã tăng cường cạnh tranh giúp những người có tài liệu dịch tìm người có khả năng đáp ứng nhu cầu hoặc giá cả cụ thể của họ.”
Các bài viết được xem nhiều về chia sẻ kinh nghiệm dịch thuật:
- Bằng Cấp Dịch Thuật Có Thật Sự Là Cần Thiết
- Thuê Dịch Thuật Viên Tự Do Hoặc Làm Việc Nội Bộ Xần Xem Xét Gì?
- Các Thành Tựu Từ Lịch Sử Của Các Nhà Dịch Giả và Phiên Dịch Viên
Nguyễn Trung Khang – Người thông ngôn phiên dịch tài năng, đam mê dịch thuật
Nguyễn Trung Khang là một người thông ngôn phiên dịch tài năng, có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực dịch thuật, ngôn ngữ học. Anh tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên ngành Ngôn ngữ học năm 2015.
Sau khi ra trường, anh Khang đã tham gia khóa đào tạo thông ngôn phiên dịch chuyên nghiệp tại Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội. Anh đã đạt được chứng chỉ thông ngôn phiên dịch cấp độ cao, đồng thời được cấp bằng thạc sĩ ngôn ngữ học.