Việc dịch phụ đề phim, video là một phần quan trọng trong việc tiếp cận nội dung đa ngôn ngữ. Tuy nhiên, không phải tất cả bản dịch phụ đề đều được thực hiện một cách chính xác và chuyên nghiệp. Một số bản dịch phụ đề có thể chứa nhiều lỗi ngữ pháp, từ vựng, hoặc không phản ánh đúng ý nghĩa của nội dung gốc.
Những lỗi này được gọi là “bản dịch phụ đề tệ dịch”. Các lỗi phổ biến bao gồm: dịch sai nghĩa, thiếu hỗ trợ văn hóa, không tuân thủ các tiêu chuẩn về dịch thuật, hoặc không đảm bảo tính đồng bộ với hình ảnh và âm thanh. Việc sử dụng các bản dịch phụ đề kém chất lượng như vậy có thể khiến người xem cảm thấy khó hiểu và mất hứng thú với nội dung. Do đó, các nhà cung cấp dịch vụ phụ đề cần nâng cao chất lượng bản dịch để tối ưu hóa trải nghiệm xem phim, video cho người dùng đa ngôn ngữ.
1. Roma
Roma là bộ phim sản xuất vào năm 2018 của Alfonso Cuarón, nhà văn, đạo diễn và đồng biên tập phim. Đó là một tác phẩm bán tự truyện về cuộc đời của tác giả khi lớn lên ở thành phố Mexico. Cuộc đối thoại của bộ phim là tiếng Tây Ban Nha và Mixtec. Đó có thể không phải là một trong những bản dịch phim tệ nhất từ trước đến nay, nhưng là trung tâm của một vụ bê bối. Bộ phim gây sự chú ý tiêu cực này với tư cách là một bộ phim không giành giải thưởng của Viện Hàn Lâm Anh.
Netflix đã bị chỉ trích vì thêm phụ đề tiếng Tây Ban Nha của Castilian vào bộ phim, điều mà tác giả-đạo diễn thấy gây khó chịu cho những người nói tiếng Tây Ban Nha-Mexico. Ngay sau đó Netflix đã lập tức xóa phụ đề.
Tiếp theo, Hiệp hội des Traducteurs/Adaptateurs de l’Audiovisuel (ATAA) đã nói rằng phụ đề tiếng Pháp có đầy lỗi dịch sai, lỗi chính tả và lỗi ngữ pháp. Hiệp hội cũng nói rằng phụ đề tiếng Anh là sai. Các dịch giả đã không xem xét những gì được coi là bản dịch chính xác. Chẳng hạn, sử dụng “Let’s go!” cho “¡Vamos!” thay vì sử dụng “Come on!”.
2. Biệt Đội Báo Thù: Thời Đại Ultron
Mọi người thường quen thuộc với nhiều bản dịch sai từ tiếng Trung sang tiếng Anh và ngược lại như menu, bảng hiệu và cảnh báo. Có rất nhiều lỗi dịch sai tiếng Trung, bao gồm cả phim tiếng Anh. Một sự lỗi dịch sai lầm lố bịch hoặc hài hước thực sự có thể cản trở khán giả về sự hiểu biết và thưởng thức bộ phim, thu hút sự chú ý của họ và kéo họ ra khỏi câu chuyện.
Ví dụ như trong bộ phim Biệt Đội Báo Thù: Thời Đại Ultron năm 2015, những người đánh giá đã chỉ ra các lỗi sau trong phụ đề tiếng Trung:
- “I’m home” (được nói bởi Captain America) đã biến thành “I’m good”.
- “You get hurt, hurt ’em back. You get killed… walk it off” (lời khuyên từ Captain America) thành “Run fast if someone tries to kill you.”
- “S.O.B.” (một thành ngữ điển hình của người Mỹ) được dịch là “My old familiar partner.”
- “We may not make it out of this” được dịch là “Let’s back off now”.
3. Beetlejuice
Việc lồng tiếng Hungary của bộ phim Beetlejuice đã được thực hiện tại Hồng Kông. Bạn có thể coi đó là một ví dụ về dịch thuật chất lượng kém vì nhép môi đã bị tắt. Việc lựa chọn các diễn viên lồng tiếng không phù hợp với các nhân vật. Một số diễn viên lồng tiếng nói nhanh hoặc giọng nói của họ nhỏ, vì vậy rất khó để hiểu bộ phim.
Phiên bản phụ đề cũng được dịch chất lượng kém. Trong nhiều cảnh, các nhân vật đang nói chuyện nhưng không có phụ đề nào được hiển thị. Một số lời thoại của diễn viên đã bị bỏ qua. Khi một nhân vật đang tặng bánh mì nướng (giving a toast), người dịch đã giải thích đó là “giving a bread toast”, làm cho Beetlejuice tiếng Hungary trở thành một trường hợp sai lầm rõ ràng và tai hại.
4. Transformers
Phiên bản tiếng Hungary của Transformers chịu chung số phận. Mặc dù các dịch giả vẫn giữ nguyên tên gốc của các nhân vật, bản dịch đã chỉ ra rằng nhóm lồng tiếng là lười biếng và rẻ tiền.
Một số sai lầm tồi tệ và rõ ràng nhất đã xảy ra với việc phát sóng sai các diễn viên lồng tiếng, với Lennox và Sam đã có những tài năng về giọng nói trẻ có giọng nói quá cao so với độ tuổi của các nhân vật. Những lời thoại bị thiếu, tắt nhép lời và sự nhàm chán trong đời thực của những tài năng giọng nói, như người lồng tiếng cho Ironhide, đã gây sự chú ý.
5. Chiến Tranh Giữa Các Vì Sao
Các nhà cung cấp lồng tiếng ở Pháp không đủ cẩn thận và đã sử dụng các bản dịch nguyên văn tên các nhân vật trong Chiến tranh giữa các vì sao. Vì vậy, những người đột kích Tusken trở thành người cát, các robot chiến đấu được dịch thành robot của trận chiến và Darth Vader được đổi tên thành Dark Vador. Những cái tên này rất dễ để người nói tiếng Pháp hiểu, nhưng họ đã mất đi những sắc thái liên quan đến lời kể gốc của bộ phim.
6. Shrek
Phiên bản tiếng Ba Lan của Shrek có thể là một trong những bộ phim được dịch tệ nhất từ trước đến nay, nếu được xem bởi một người thành thạo tiếng Anh. Mặc dù một số câu chuyện được đề cập trong Shrek không quen thuộc với khán giả Ba Lan, nhóm dịch thuật cũng đã làm điều gì đó khá ổn. Trong một trong những cảnh quay, Shrek nói rằng anh ấy đã kéo Donkey đến nhà thịt, điều này có vẻ tàn bạo. Tuy nhiên bản dịch cộng hưởng với khán giả Ba Lan, là một tài liệu tham khảo cho một truyện dân gian địa phương.
7. Sudden Impact
Lời thoại đáng chú ý nhất trong Sudden Impact, một phần của loạt phim Clint Eastwood’s Dirty Harry, “Cứ tiếp tục và làm tôi vui.” Tuy lời thoại rất nổi tiếng này đã mất đi sự ảnh hưởng khi được dịch là Cứ tiếp tục và làm tôi hạnh phúc” trong bộ phim phiên bản tiếng Ý.
Từ những ví dụ này, bạn có thể thấy giá trị của bản dịch phim chất lượng cao, giúp khán giả hiểu đầy đủ và đánh giá cao bộ phim, và ý định và thông điệp ban đầu của bộ phim sẽ không bị mất mà thích nghi với văn hóa địa phương. Hơn nữa, dịch thuật chất lượng đi liền với sự thành công trong phòng vé.
Những câu hỏi thường gặp
Tại sao việc dịch phụ đề chính xác lại quan trọng?
Việc dịch phụ đề chính xác giúp người xem hiểu đúng nội dung và ý nghĩa của phim, tránh gây hiểu lầm hoặc mất đi các sắc thái, hàm ý quan trọng. Bản dịch phụ đề tốt sẽ tôn trọng ý đồ ban đầu của đạo diễn, biên kịch. Bạn có thể tham khảo các công cụ dịch phụ đề video, clip tốt nhất hiện nay.
Các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng bản dịch phụ đề bao gồm những gì?
Để đánh giá chất lượng bản dịch phụ đề cần:
- Dịch chính xác, truyền tải đúng nghĩa và sắc thái của nguyên bản
- Hạn chế tối đa lỗi chính tả, ngữ pháp, dùng từ
- Đảm bảo tính đồng bộ giữa phụ đề và hình ảnh, âm thanh
- Phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ đích
Việc dịch sai tên nhân vật trong phim có ảnh hưởng như thế nào?
Dịch sai tên nhân vật có thể khiến người xem không nhận ra được các mối liên hệ, ẩn ý đằng sau cái tên. Chẳng hạn như trong Star Wars, tên Darth Vader bị dịch thành Dark Vador trong tiếng Pháp, làm mất đi sự liên tưởng đến “Dark Father”.
Dịch phụ đề phim hài hước có những thách thức gì?
Dịch phụ đề cho phim hài đòi hỏi người dịch phải nắm bắt được các yếu tố văn hóa, ngôn ngữ đặc thù để chuyển tải được sự hài hước, châm biếm. Đồng thời cũng cần tránh dịch quá sát nghĩa khiến mất đi tinh thần hài hước của nguyên bản.
Các lỗi dịch phụ đề phổ biến nhất là gì?
Lỗi dịch phụ đề phổ biến nhất hiện nay:
- Dịch sai nghĩa, bỏ sót thông tin quan trọng
- Lỗi chính tả, ngữ pháp, dùng từ không phù hợp
- Thiếu tính đồng bộ với hình ảnh, âm thanh
- Không phù hợp văn hóa, ngôn ngữ đích
Đọc ngay bài viết chia sẻ những khó khăn khi dịch phụ đề video clip sang tiếng Việt được cập nhật trên website.
Phụ đề với lồng tiếng, hình thức nào tốt hơn?
Phụ đề giúp giữ nguyên giọng nói, cảm xúc diễn viên gốc nhưng đòi hỏi người xem phải đọc. Lồng tiếng giúp người xem tập trung vào hình ảnh nhưng khó truyền tải trọn vẹn nét diễn xuất gốc. Lựa chọn phụ đề hay lồng tiếng còn tùy thuộc sở thích, khả năng ngoại ngữ của người xem.
Dịch phụ đề tự động bằng AI có thể thay thế con người?
Hiện công nghệ dịch tự động đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn dịch giả chuyên nghiệp. Dịch tự động có thể hỗ trợ đắc lực cho quá trình dịch thuật nhưng vẫn cần sự hiệu chỉnh, kiểm duyệt của con người.
Có thể kiếm tiền từ việc dịch phụ đề phim, video không?
Dịch phụ đề có thể là một công việc tự do hoặc toàn thời gian, tùy thuộc vào nhu cầu của các đơn vị cung cấp nội dung. Thù lao cho dịch phụ đề dao động từ 1-10 USD cho mỗi phút video, tùy vào độ khó, yêu cầu chất lượng.
Tại sao một số bộ phim nổi tiếng lại có bản dịch phụ đề kém chất lượng?
Nguyên nhân có thể do nhà sản xuất muốn tiết kiệm chi phí, thời gian nên thuê dịch vụ dịch thuật không uy tín. Hoặc do sự thiếu trách nhiệm, thiếu kiến thức chuyên môn của đội ngũ phụ trách dịch thuật, biên tập.
Làm sao để phát hiện một bản dịch phụ đề kém chất lượng?
Người xem có thể nhận ra bản dịch phụ đề kém thông qua các dấu hiệu như:
- Nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp
- Dịch sai nghĩa, gây khó hiểu, mất logic
- Bỏ sót, thêm thắt thông tin không cần thiết
- Phụ đề chạy quá nhanh hoặc quá chậm so với lời thoại
- Phụ đề che mất phần hình ảnh quan trọng
Có nên tin tưởng vào các bản dịch phụ đề do cộng đồng chia sẻ không?
Các bản dịch phụ đề do cộng đồng thực hiện với mục đích phi lợi nhuận thường có chất lượng không đồng đều. Người xem nên cân nhắc, đối chiếu và chỉ tham khảo các nguồn uy tín, có phản hồi tích cực từ đông đảo người dùng.
Nguyễn Trung Khang – Người thông ngôn phiên dịch tài năng, đam mê dịch thuật
Nguyễn Trung Khang là một người thông ngôn phiên dịch tài năng, có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực dịch thuật, ngôn ngữ học. Anh tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên ngành Ngôn ngữ học năm 2015.
Sau khi ra trường, anh Khang đã tham gia khóa đào tạo thông ngôn phiên dịch chuyên nghiệp tại Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội. Anh đã đạt được chứng chỉ thông ngôn phiên dịch cấp độ cao, đồng thời được cấp bằng thạc sĩ ngôn ngữ học.